ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERDE SOSYAL PROBLEM ÇÖZME ÖĞRETİMİ

Eğitimin ilk amacı bütün bireylerin toplum içerisinde bağımsız bir yaşam

sürdürebilmelerini sağlamaktır. Bu amaç özel gereksinimli bireyler açısından

oldukça fazla öneme sahiptir. Özel gereksinimli bireylerin, hem içinde bulundukları

toplumda bağımsız yaşayabilmeleri hem de topluma uyum sağlayabilmeleri

için çeşitli bilgi ve becerileri kullanarak çevreleriyle etkileşim halinde

olmaları gerekmektedir. Yaşadıkları topluma ayak uydurabilmeleri, üstlerine

düşen rolleri oynayabilmeleri ve toplum içerisinde bağımsız bir şekilde yaşamlarını

sürdürebilmeleri için çevreleriyle etkileşime girmek durumunda

kalan bireylerin, zaman zaman etkileşime girdikleri çevreyle ilgili yaşadıkları

bazı deneyimleri rahatsız edici ya da can sıkıcı olabilmektedir. Rahatsız edici

bu durumu ortadan kaldırmak için problem çözme sürecinin işe koşulması

gerekmektedir. D’Zurilla ve Goldfried (1971), problem çözme sürecinin hem

kişisel hem de kişiler arası problem çözmede hatta hayatımızın her alanında

karşılaşabileceğimiz problemlerin çözümünde kullanılabileceğini belirtmiştir.

Sosyal problem çözme olarak adlandırdıkları bu durumu, "insanların gündelik

sorunlarla başa çıkma yollarını tanımlamaya, keşfetmeye veya oluşturmaya

çalıştıkları bilişsel, duygusal ve davranışsal bir süreçtir” şeklinde tanımlanmaktadırlar.

Sosyal problem çözme, bireylerin sosyal gelişimini önemli ölçüde desteklemekte,

çevresiyle olumlu etkileşim kurmalarına, daha çok ve daha kolay

arkadaşlıklar edinmelerine ve işbirlikçi bir yapıya sahip olmalarına yardımcı

olmaktadır. Ayrıca, sosyal problem çözmede başarılı olan bireyler karşılaştıkları

olumsuz olaylar karşısında daha az stres yaşamaktadırlar. Sosyal problem

çözmede etkin olamayan bireylerin sosyal, duygusal, davranışsal ve psikolojik

olarak olumsuz etkilendikleri, bunun sonucunda da olumsuz davranışlar sergiledikleri

ve yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde de olumsuz davranış sergilemeye

devam edecekleri düşünülmektedir. Sosyal problem çözmenin öğretilmesindeki

amaç, bireylerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları problemlerin

üstesinden bağımsız bir şekilde gelebilmeleri konusunda onlara yol gösterici

ve onları yönlendirici genel işleyişi kazandırmaktır.

Bu kitapta, zihinsel yetersizliği olan bireyler için hazırlanmış olan Sosyal

Problem Çözme Öğretim Programı (SPÇÖP) açıklanmaya çalışılmıştır. İlk olarak

sosyal problem çözme kavramı açıklanmış ve sosyal problem çözmenin

önemine değinilmiştir. Daha sonra Sosyal Problem Çözme Öğretim Programı (SPÇÖP) geliştirme ve uygulama basamakları ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bir tez çalışması olarak hazırlanan bu kitap temelde iki bölümden oluşmaktadır. Bölümlere geçmeden önce giriş kısmında genel olarak özel gereksinimli bireylerden, zihinsel yetersizliği olan bireylerden, problem, problem çözme ve sosyal problem çözme kavramlarından bahsedilmiş, sosyal problem çözmenin önemine vurgu yapılmış ve alan yazında zihinsel yetersizliği olan bireylerle gerçekleştirilmiş sosyal problem çözme araştırmalarına değinilmiştir. Kitabın birinci bölümünde problem, problem çözme ve sosyal problem çözme kavramları detaylı bir şekilde ele alınmış, sosyal problem çözmenin önemine, sosyal problem çözmeye yönelik geliştirilen ölçme araçları ve programlara değinilmiştir. İkinci bölümde ise Sosyal Problem Çözme Öğretim Programının (SPÇÖP) hazırlanma sürecinde izlenen adımlar ve zihinsel yetersizliği olan bireylerle sosyal problem çözme çalışmalarının nasıl yürütülebileceği hazırlanan Sosyal Problem Çözme Öğretim Programı (SPÇÖP) aracılığıyla gerçekleştirilen araştırma üzerinden örneklendirilerek açıklanmıştır..

Bu araştırmanın uygulama aşamasında yer alan ve araştırmaya büyük bir istekle katılan öğrencilere, çalışılacak problem durumlarını belirlememizde yardımcı olan öğrenci ailelerine ve öğretmenlerine, uygulamaları gerçekleştirirken bizlere rahat bir çalışma ortamı sağlayan ve okulun tüm imkanlarını sunan Büyük Berk Özel Eğitim Meslek Okulu yönetimine çok teşekkür ediyoruz. Kitabın basımında emeği geçen tüm Eğiten Kitap Yayıncılık ailesine teşekkür ederiz.

 

Hazırlanan bu kitabın özel gereksinimli olan bireye sahip ailelere, özel gereksinimli bireylerle çalışan öğretmenlere ve uzmanlara özel gereksinimli bireylerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları problemleri nasıl çözebileceklerinin öğretilmesi konusunda yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Tüm okuyuculara katkı sağlaması dileklerimizle.

Dr. Öğr. Üyesi Serdar SÖNMEZ

Prof. Dr. İlknur ÇİFCİ TEKİNARSLAN

Aralık, 2020