Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları - ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİM

"Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları: Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” kitabı, 0-6 yaş arasındaki çocukların gelişimlerini ve bu gelişim sürecini etkileyen unsurları detaylı bir şekilde ele almaktadır.

Öncelikle kitabın adı ve içeriği arasındaki farklılığın açıklanması yerinde olacaktır. Bu kitap, yukarıda belirtildiği üzere Erken Çocuk Döneminde Gelişim ismini de içermektedir. Bu ismi, Yükseköğretim Kurulu’nun Okul Öncesi Öğretmenliği Lisans Programı’ndaki Erken Çocukluk Dönemi’nde Gelişim dersinden almıştır. Erken Çocukluk Kavramı, yaşamın ilk 8 yılını kapsamaktadır (Early Childhood Care and Education, 2019).

Ancak Türkiye’deki eğitim sisteminde çocuklar 6 yaşından sonra ilkokula başlarlar. Bu nedenle kitap, müfredattaki bir dersten kaynaklı olarak "Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” adını alsa da içerik olarak okul öncesi dönemi yani 0-6 yaşı içermektedir.

Gelişimin hızlı seyrettiği yılları ele alan bu kitap, okul öncesi öğretmenliği ve çocuk gelişimi bölümlerindeki ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerindeki öğrencilere, okul öncesi eğitimi öğretmenlerine, çocuk gelişimi uzmanları başta olmak üzere araştırmacılara, akademisyenlere, anne ve babalara rehberlik etmeyi amaçlamaktadır.

Kitap, okul öncesi dönem çocuğunun tanıtılmasından başlayan ve yaşamın ilk yıllarındaki çizim özellikleriyle tamamlanan 19 bölümden oluşmaktadır. Kitapta, 17 kurumdan 26 yazar yer almıştır. 

Kitabın genel çerçevesini oluşturan birtakım prensipler bulunmaktadır. Bunlardan ilki, gelişimin bütünselliğidir. Farklı konularda aynı kuramların, kavramların yer alabilmesi, bilinçsiz tekrarlardan öte gelişimin bütünsel yapısını ortaya koymaktadır.

Bu kitapta gelişimin nasıl olduğunu anlatmanın yanı sıra gelişimin ne şekilde desteklenebileceğine yönelik bir bakış açısı da sunmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, kuramsal bilgilerin yanı sıra uygulamaya dönük öneriler ve etkinlik örnekleri sunulmuştur "Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar” başlıklı iki bölüm, kitabın özgün yapısını oluşturan diğer unsurlardandır. Bu iki bölüm sayesinde, gelişimde tüm alanların ve çok sayıda unsurun iç içe geçtiği vurgulanmıştır. "Gelişimin Satır Araları” isimli konu başlığı serisi ile küçük çocukların

gelişimlerini etkileyebilecek dört konu detaylı olarak incelenmiştir. 

"Gelişim Bağlamında Yaşamın İlk Yılları: Erken Çocukluk Döneminde Gelişim” kitabının ilk bölümü olan Okul Öncesi Dönem Çocuğu’nda, "Okul öncesi dönem çocuğu kimdir?” sorusuna tarihte okul öncesi dönem çocuğu, Türkiye’deki okul öncesi eğitim ve okul öncesi dönem çocuğu ile gelişim araştırmaları bağlamında yanıt aranmıştır.

Küçük çocuklarla ilgili genel bir profilin ortaya çıkarılmasının ardından, Gelişim başlıklı ikinci bölümde, bu kitabın ana çerçevesini oluşturan "Gelişim” kavramının tanımı, gelişimle ilgili kavramlar, gelişimin temel ilkeleri, gelişimi etkileyen unsurlar, gelişim dönemleri ve alanları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde artık gelişim süreci başlamaktadır. Anne Karnında Gelişim başlıklı bu bölümde, bir kadının ve (tabii bir erkeğin de) hayatındaki belki de en özel, en heyecan dolu zaman dilimi olan gebelik ele alınmıştır. Gebelik belirtilerinden itibaren doğum sürecine kadar olan süreç detaylı bir şekilde incelenirken, gebelik sırasında anne adayıyla bebekteki değişimler, gebeliği etkileyen unsurlar ve gebelik sırasında bebeğin gelişiminin nasıl desteklenebileceğine de yer verilmiştir.

Yaşamın İlk Yıllarında Beyin Entegrasyonu bölümünde, beynin gelişim açısından temel nokta olduğunu vurgulamak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, beyin gelişiminin temel özellikleri ve nelerden etkilendiği çarpıcı bulgular ve bir vaka örneği ışığında sunulmuştur. "Doğumdan itibaren gelişim nasıl seyredecek?” Bu sorunun cevapları kitabın 5.-11. bölümleri arasında yer almaktadır. Beşinci bölümdeki Yaşamın İlk Yıllarında Fiziksel Gelişim bölümü ile birlikte gelişim alanlarına giriş yapılmaktadır. Yaşamın İlk Yıllarında Bilişsel Gelişim (6. Bölüm), Yaşamın İlk

Yıllarında Sosyal Gelişim (7. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Dil Gelişimi (8. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Duygusal Gelişim (9. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Ahlak Gelişimi (10. Bölüm), Yaşamın İlk Yıllarında Cinsel Gelişim (11. Bölüm) başlıklı bölümlerle birlikte gelişim alanlarını detaylı bir şekilde ele alan 7 bölüm sıralanmıştır. Bu bölümlerdeki en temel ortak nokta, aynı başlık düzenine sahip olmalarıdır. Gelişim alanlarıyla ilgili temel kavramlar, kuramlar, yaşlara göre gelişim, gelişimi etkileyen unsurlar, diğer gelişim alanlarıyla ilişkiler, gelişim alanlarının değerlendirilmesi ile evde ve okulda desteklenmesi başlıklarıyla, bu bölümler arasında bütünlüğün sağlanması amaçlanmıştır. Özellikle gelişim alanlarının birbirleriyle etkileşimleri başlığı doğrultusunda, gelişimin bütünselliği ve gelişim alanlarındaki işbirliği vurgulanmıştır. Gelişim alanlarının evde ve okulda desteklenmesi başlıkları ile öğretmenlere, anne-babalara çeşitli öneriler sunulmuş ve yedi gelişim alanında toplam 70 etkinlik örneğine yer verilmiştir.

On ikinci bölümde bir çocuğu doğduğu andan itibaren adeta hayata bağlayan aile kavramı, gelişim açısından irdelenmiştir. Aile Bağlamında Çocuk Gelişimi bölümünde, aile ile ilgili kuramlar, anne-babanın görev ve sorumlulukları, kardeş ilişkileri, anne-baba yoksunluğu konuları ele alınmıştır. Dezavantajlı Çocuklarda Gelişim bölümünde, özel eğitime ihtiyaç duyan, ihmal ve/veya istismara uğramış, devlet koruması altına alınmış ve süreğen hastalıkları olan çocukların yaşamın ilk yıllarındaki gelişimleri incelenmiştir. On dördüncü ve on beşinci bölümler tüm gelişim alanlarının kesiştiği noktaları içeriyor. Bu iki bölümde, her gelişim alanında yer alan belli başlı konular ele alınmıştır. Bu sayede, yaşamın ilk yıllarındaki gelişim açısından önem taşıyan ve tüm gelişim alanlarını ilgilendiren bazı konulara değinme

fırsatı sağlanmıştır. Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar I’ de (14. Bölüm) kültür, okul olgunluğu ve öz bakım becerileri, Çocuk Gelişiminde Kesişen Noktalar II’ de (15. Bölüm) ise oyun, oyuncak, yaratıcılık, sanat ve kitap konularıyla ilgili bazı temel bilgiler sunulmuştur.

On altı, on yedi, on sekiz ve on dokuzuncu bölümler Gelişimde Satır Araları konu başlığı doğrultusunda hazırlanmıştır. Gelişimin, kuramlar, gelişim alanları ve yaşlara göre gelişimden ibaret olmadığını ifade etmek adına dört konu (öz düzenleme, özel yetenekli olma, psikolojik dayanıklılık ve çizgi gelişimi) belirlenmiştir. Böylece gelişim çalışmaları kapsamında farklı konulara dikkat çekmek amaçlanmaktadır. Yaşamın İlk Yıllarında Özdüzenlemenin Gelişimi (16. Bölüm) başlığı doğrultusunda, özdüzenlemenin tanımı, boyutları, nasıl geliştiği, nasıl des-

teklenebileceği ve özdüzenlemeye yönelik eğitim programları incelenmiştir. On yedinci bölüm olan Yaşamın İlk Yıllarında Özel Yetenekli Çocuklar bölümünde, üstün yeteneklilerin kimler olduğu, bu çocukların nasıl tanılandığı, gelişim özellikleri ve eğitim süreçlerine yönelik bilgiler sunulmuştur. Yaşamın İlk Yıllarında Psikolojik Dayanıklılık (18. Bölüm), başlığı altında psikolojik dayanıklılığın ne olduğu, yaşam için önemi, gelişimini etkileyen faktörler ve gelişim süreci konularına değinilmiştir. Son bölüm olan Yaşamın İlk Yıllarında Çizimler’de çocuk çizimlerinin basit bir etkinlikten, birkaç çizgiden ve boyama çalışması olmasından öte çocuğun iç dünyasını ortaya koyan önemli bir iletişim aracı olduğu ve uzmanlık gerektirdiği vurgulanmıştır.

Yukarıda değinildiği üzere bu kitap kapsamında, 0-6 yaş çocuklarının gelişim süreci, farklı gelişim alanları ve çeşitli dinamikler açıklanmaya çalışılarak, gelişimde önem taşıyan bazı konu başlıklarına dikkat çekmek amaçlanmıştır.