ERKEN ÇOCUKLUKTA FEN EĞİTİMİ Ed: Asiye PARLAK RAKAP

önemli olduğunu anlamamı, fen etkinliklerinin batma-yüzme deneylerinden ibaret olmaması gerektiğinin ayrımına varmamı sağladı. O halde, çocuklarla yaşamı anlamlandırmaya çalışmak amacıyla bütün bilim dallarına ilişkin etkinlikler düzenlenebilirdi. Bu düşünceyle öğretmenlik uygulaması sürecinde çocuklarla fizik üzerine çalışmalarda bulunmuş, yapmaya çalışmış, çocukların sordukları soruların cevabını araştırıp önce kendim öğrenmeye çalışmıştım. Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde yaptığım doktora çalışmalarım süresince de Fen etkinliklerinin zengin içeriği, Fen çalışmalarında kullanılabilecek farklı pek çok yöntem ve teknik olduğu ve bu etkinliklerde de Gelişimsel Uygunluk Uygulamalarının gözönünde bulundurulması gerektiğini öğrendim. Yıllarca zihnimde büyüyen ‘çocuklarla bütün disiplinlere ilişkin çalışmalar yapma’ fikri bu kitabın yazılmasında destek olan bölüm yazarlarıyla konuşmalarımız sonunda "neden olmasın?” dememize yol açmıştı. Kitabın yazım çalışmaları 2016 yılında başlamış, kısa sürede tamamlanması planlanırken ancak bitmiştir. Her ne kadar farklı bölümlerin olması planlanmışsa da kitabın sizinle buluşmasının daha fazla gecikmemesi için diğer baskılarda yer verilmek üzere bu bölümlerin eklenmesi ertelenmiştir. Kitabın hazırlanması süresince henüz doktorasını yapmakta olan hocalarımız doktoralarını tamamlamış, dr. öğretim üyesi olanlar doçent, doçent olanlarsa profesör aşamalarına geçmişlerdir. Hepsini tebrik ediyor, bu kitap çalışmasında tereddütsüz olarak yer almayı kabul ettikleri için teşekkür ediyorum.

Farkında olarak ya da farkında olmadan bilimsel süreç becerilerini kullanmak, günlük hayatta karşılaşılan olayları anlamayı, yorumlamayı ve okulda öğrenilenlerle ilişkilendirmeyi, yani bilimsel okuryazarlığa ulaşmayı kolaylaştırır. Ancak günlük hayatta çocuğun karşısına çıkan durumlarla ilgili çocukta gelişen merak ve bu merakla ilişkili bir davranış olan soru sormaya yetişkinlerin verdiği tepki pekiştireç görevi görmektedir. Bu pekiştireç olumlu ya da olumsuz olup davranışı artırabilmektedir. Fenle ilgili pekiştireç verebilmesi ise yetişkinin bilgi düzeyiyle doğru orantılıdır. Kavram yanılgılarının erken yaşlarda oluştuğu düşünüldüğünde, çocukların ilk öğretmenlerinin, onların fene hatta bilime karşı geliştirdikleri tutum ve içselleştirdikleri sebep-sonuç ilişkileri ve yaşama ilişkin bilgilerde merkezde yer aldığı söylenmektedir.

Yazılan kitap, fen eğitimi alanındaki güncel gelişmeler ışığında temel bilim eğitimini kapsamaktadır. Temel bilim eğitiminde, temel bilimler hakkında öğretmen adaylarının bilgilendirilmesi, fen eğitimi ve hatta spesifik olarak okul öncesi dönemde fen eğitimiyle ilişkilendirmesi amaçlanmaktadır. Güncel gelişmelerde ise uluslararası çalışmaların ele alınarak geniş bir perspektif sunulması planlanmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde kitabın iki kısımdan oluşan bir kaynak kitap olduğu söylenebilir. Kitabımız 17 farklı bölümden oluşmaktadır. İlk sekiz bölümde erken çocukluk dönemindeki çocukların temel bilimlerle ilişkili sordukları sorular ve yetişkinlerin (özellikle öğretmenlerin) bu sorulara verdikleri cevaplarda kavram yanılgısı oluşturmamaları için gerekli temel bilgiler yer almaktadır. Diğer dokuz bölüm ise daha çok erken çocukluk dönemindeki fen eğitimi yöntemleri ve fen eğitimi planlanırken gözönünde bulundurulması gerekenleri kapsamaktadır. Erken çocukluk dönemi çocuklarının sordukları soruların fizik, yaşam ve dünya-uzay bilimlerine ilişkin soruları daha çok sordukları; bu soruların ise obje ve nesnelerin fiziksel özellikleri; hareket ve değişim; ses; ışık ve gölge; fiziki değişim; bitki ve hayvanlardaki değişim, yaşam döngüsü; bitki ve hayvanların betimlenmesi, karşılaştırılması ve sınıflandırılması; bitki ve hayvanların habitatı; kalıtım; canlı ve cansız; doğayı gözleme ve betimleme; toprak, kaya, su gibi yaygın materyallerin özelliklerini anlama; hava olayları; farklı mevsimlerin özelliklerini tanıma ve gece ve gündüz döngüsünü gözleme ve temsil etme konularında yoğunlaştığı görülmektedir (Saçkes, 2012). Araştırma sonuçları göstermektedir ki bu konulara ilişkin etkili dönütlerin öğretmenler tarafından verilme sıklığı düşüktür ve öğretmenler fen etkinlikleri planlayıp uygulamada kendilerini yeterli görmemektedirler (Aslan, Şenel Zor, Tamkavas Cicim, 2015; Olgan, 2015). Hem çocukların merak ettikleri konular hem de öğretmenlerin kendilerini fen etkinlikleri konularında yeterli hissetmemeleri hizmet öncesi alınan Fen Eğitimi dersinin içeriğine dikkat çekmekte; gerek çocukların merakını kapsayacak şekilde öğretmenlerin temel bilime ilişkin farkındalıklarını artırıp kavram yanılgılarının önüne geçecek ve öğretmenlerin fen eğitimi etkinliklerini planlamada yardımcı olacak şekilde yeniden düzenlenmesi etkili olacaktır. Ulusal alanyazında bu amaçlara yönelik düzenlenmiş kitaplar bulunmaktadır. Hazırlanmış olan bu kitabın ise bu kitaplara ek olarak katkı sağlayacağı düşünülmektedir.